Fråsegn frå KS landsting: Berekraftig utvikling krev lokal handlekraft

Lokalt sjølvstyre krev at kommunar og fylkeskommunar kan forme tenestene ut frå kva den einskilde treng og det som passar best lokalt. Kommunar og fylkeskommunar må difor ha eit stort handlingsrom både politisk, juridisk og økonomisk. Nærleik til innbyggjarane gjev kommunar og fylkeskommunar fortrinn til å prioritere effektivt for å løyse komplekse utfordringar og å møte behov og ønske frå innbyggarane. Landstinget reknar med at dette kjem tydeleg fram i ny perspektivmelding.

Kommunesektoren er heilt sentral for å klare dei utfordringane vi når står overfor mellom anna som følgje av fleire eldre og klimaendringar. For å lykkast er det viktig at kommunane og fylkeskommunane får handlingsrom til å finna eigne løysingar.  

Landstinget syner til at skiftande regjeringar og skiftande fleirtal i Stortinget over tid har makta å gje økonomiske rammer til kommunesektoren som minst har vore på høgde med veksten i utgifter som fylgje av demografiske endringar og utviklinga i pensjonsutgifter.  Gode skatteinntekter over fleire år har resultert i mange rekneskap med positive tall i kommunane. Det er likevel grunn til å uroa seg over at utgiftene til særleg pleie- og omsorgstenester aukar så sterkt i mange kommunar. Aldring i folket kan ventast å auka utgiftene ytterlegare.

Landstinget ventar at ny perspektivmelding endå ein gong vil gjera det klårt at utfordringane med å finansiera det offentlege tenestetilbodet i framtida aukar.  Det er difor grunn til å venta ytterlegare strammare budsjett i kommunane nokre år fram i tid. I den situasjonen er det viktig for kommunesektoren at:

• Staten ikkje innfører nye velferdsreformer i kommunesektoren dersom dei ikkje er reelt finansiert fullt ut. Innføringa av bemanningsnormer i oppvekstsektoren er eit døme på det motsette.
• At staten er særs varsam med ytterlegare lovfesting av nye individuelle rettar, eller med detaljerte krav til korleis kommunane og fylkeskommunane skal løysa oppgåvene. Framlegg om detaljstyring på integreringsområdet eller å fjerna fylkeskommunanes rett til å fastsetja reglar for opptak til vidaregåande opplæring ut frå lokale høve og omsyn til høgast mogeleg fullføring av VGO, er nylege døme på det motsette.  

KS landsting meiner og at målet om eit samfunn med låge klimautslepp må få konsekvensar for budsjettprioriteringane i både RNB 2020 og statsbudsjettet 2021. Det må finnast ei snarleg finansiell løysing som står og i framtida for fylkeskommunar som kuttar utslepp i kollektivtrafikken, men som dreg på seg større ekstra driftsutgifter på grunn av dette.

Råde- og forvaltningsretten over lokale naturressursar er ein grunnpilar i lokaldemokratiet. Å utnytte vasskraft har i meir enn 100 år gitt lokalsamfunn direkte inntekter gjennom lovfesta ordningar.  Landstinget ventar at vertskommunane for vasskraft får ført vidare dei nåverande ordningane som sikrar ein del av verdiskapinga, og at andre naturressurskommunar framover og vert sikra ein varig del av verdiskapinga basert på å gje frå seg naturressursar.