1,9 milliardar småkryp kom hit med plantar i fjor

– Overvakinga vår viser at det er grunn til å vere bekymra for talet på insekt og plantar som blir med på lasset når plantar kjem til norske hagesenter. Her skjuler det seg artar som vi absolutt ikkje vil ha i Noreg, seier Ellen Hambro, direktør i Miljødirektoratet.

Noreg har gjennom Naturavtalen eit mål om å redusere påverknaden frå framande skadelege artar og redusere takten dei blir introduserte og etablerer seg.

Artsdatabanken har slått fast at over halvparten av dei framande artane som spreier seg til naturen i Noreg, kjem til landet som blindpassasjerar på ein eller annan måte.

Derfor har Miljødirektoratet eit eige overvakingsprogram for å følgje med på kva artar som kjem som blindpassasjerar på importerte plantar.

Les meir om framande artar i Noreg: Framande artar - miljodirektoratet.no

Hundrevis av ulike artar

Dei siste ti åra har Norsk institutt for naturforsking (NINA) på oppdrag frå Miljødirektoratet teke stikkprøver av jordklumpane som importerte plantar til hagesenter veks i. 158 konteinarar er undersøkte, og til saman er over 700 kg med jord analysert.

Overvakinga viser at svært mange insekt og andre virvellause dyr kjem til landet som blindpassasjerar.

• 857 199 individ er identifiserte og vurderte.
• 764 ulike artar er identifiserte, 65 av desse er framande artar og 100 er potensielt framande artar. 

Det gjeld også plantespirar og frø:

• 35 913 planteindivid er identifiserte og vurderte.
• 229 ulike artar er identifiserte, 39 av desse er framande artar og 24 er potensielt framande artar.

Stikkprøvene er likevel teke på mindre enn 0.0001 % av dei levande plantane som blir importerte til Noreg. Derfor estimerer NINA at omtrent 1,9 milliard levande virvellause dyr og 800 millionar spiredyktige frø vart importerte som blindpassasjerar berre i 2023.

Les meir om overvakingsprogrammet og sjå rapporten her: Overvaking av spreiingsvegen planteimport - miljodirektoratet.no

Kan skade tomatnæringa

­­– Mange hageeigarar kjenner sikkert til brunskogsnigelen, som først kom til Noreg som blindpassasjer på importerte plantar og som no finst over nesten heile landet. Det vi fryktar er å få inn endå fleire artar som kan spreie seg  og gjere skade på norsk naturmangfald eller landbruk, seier miljødirektør Ellen Hambro.

Nokre av artane som er funne i stikkprøvene er

• tomatmøll, som truleg vil bli eit stort problem for norsk tomatnæring viss han spreier seg i Noreg
• amerikabartege, som et frø og kan redusere frøproduksjonen hos bartre opp til 70 %
• skarabeen Oxyomus sylvestris, som aldri er funnen i Noreg tidlegare
• kulegråurt, eit ugras som spreier seg svært fort  ogsom ikkje er funne i Noreg tidlegare

– Vi har også funne mange artar som vi har for lite kunnskap om i dag. Det gjer at det er vanskeleg å på førehand vite kva artar som kan bli problematiske om dei etablerer seg i Noreg, seier Hambro.  

Jobbar med å oppdatere reglane

Miljødirektoratet jobbar med å avgrense skade frå framande artar etter tiltaksplanen for kamp mot framande artar 2020-2025. Eit av hovudmåla i planen er å avgrense innførselen av framande skadelege artar.

Som ein del av oppfølginga av tiltaksplanen, publiserte  Vitskapskomiteen for mat og miljø (VKM) tidlegare i år ei risikovurdering om planteskadegjerarar i importert jord, på oppdrag frå Miljødirektoratet og Mattilsynet.

Dei konkluderte med at import av plantar som står i jord gir høg risiko for at skadelege organismar kan etablere seg i Noreg og skade landbruket og økosystem.

VKM tilrår mellom anna å stramme inn krav til import av jord og andre vekstmedium for å avgrense innførsel av organismar som kan gjere skade, og å forby import av plantar med jord og andre vekstmedium frå område med kjent høg risiko.

Både Miljødirektoratet og Mattilsynet jobbar no med å foreslå endringar i regelverket som kan avgrense blindpassasjerar med planteimport.

Les VKMs risikovurdering her:

Planteskadegjerarar i importert jord og vekstmedium - risiko for plantehelse - Vitskapskomiteen for mat og miljø